Ik ben een boos T-shirt. Kijk maar naar de opdruk: een bleek meisje met een rond gezicht, een stijve vlecht hangt over haar schouder. Haar neus is rood, de frustratie brandt in haar ogen. De woorden die ze de zaal in slingert, staan in grote witte letters over de foto geprint: ‘How dare you?’
Overal kun je T-shirts van kopen, en dus ook van Greta Thunberg die in 2019 de Verenigde Naties toesprak. Of je zo’n T-shirt durft te dragen, is een tweede. Ik kan erover meepraten; de persoon die mij een paar maanden geleden in huis haalde, heeft mij welgeteld één keer aangehad. Verontwaardiging is niet in de mode.
Netjes opgevouwen in de kast hoor ik weleens wat. Interviews met oude mensen, die ook jong blijken te zijn geweest. Vanaf de jaren ’70 kwamen ze in actie voor het behoud van de natuur en de schone lucht in Nederland.
Een man die zijn leven lang heeft gewerkt bij een milieuorganisatie, zat in september 1982 in de rechtszaal; er liep een kort geding tegen het kappen van het bos in Amelisweerd. De rechter was aan het overwegen toen de bode een briefje naar hem toebracht: Rijkswaterstaat was al bezig met bulldozers. Om te voorkomen dat actievoerders weer in de bomen zouden klimmen, drukte Rijkswaterstaat het bos binnen een paar uur plat. Meer dan 500 bomen, in een klap dood, over elkaar heen gevallen als mikado stokjes.
‘Dan word je echt wanhopig, hoor,’ hoor ik.
Een tweede interview, met een collega van deze man.
‘Heeft de milieubeweging wel iets uitgehaald?’
‘Ja zeker,’ zei ze, ‘neem bijvoorbeeld de weg door Amelisweerd.’
‘Maar… die ligt er nu toch?’
‘Ja, maar nu er een verbreding op de planning staat, is er extreem veel verzet. Men wil het niet meer.’
Ook zij was bij de rechtszaak en heeft de ravage gezien. Maar de nederlaag wordt in haar verhaal een overwinning. Zou ze het nog steeds zo uitdrukken als je het haar een dag later zou vragen? Allemaal dobberen we op en neer tussen hoop en vrees. Tenminste, op de momenten dat we niet boos zijn, en voor mij zijn dat er niet veel.
De ene keer dat ik uit de kast kwam, was voor een workshop klimaatpoëzie. Het was niet best, ik raakte bijna mijn boosheid kwijt tijdens de voorbereidende yoga-meditatie. Er kwamen beelden op van de stille kracht in de natuur. Kleine stroompjes die zich bundelen zich tot een onstuitbare rivier; eikenbomen die groeien jaar na jaar, onwaarneembaar; de zilveren maan die trekt aan de zee.
Ik ben bang dat ik voorlopig weer huisarrest krijg. Maar ik heb bedongen dat ik op 9 september mee mag naar de A12-blokkade. Want stille kracht wortelt in verdriet en wordt voortgestuwd door woede. Nederland is gevormd door volhouders. Elke glasbak, elke onbemaaide berm, elk ecoduct, ze zijn er omdat iemand de moed had om overheidsplannen te bevragen. Zonder de lastpakken in de rechtszaal, de drammers in het buurthuis en de boeven in de boomhutten zouden we ons de bomen van Amelisweerd nu niet meer herinneren. Denk ik. Maar neem het niet van mij aan; ik ben maar een boos T-shirt.